Trang phục và văn hóa dân tộc Di

Khi bình minh ló dạng, muôn loài chim hót ca vang, trong làn mây mỏng lững lờ và thấp thoáng xa xa là những ngọn núi, một nhóm thiếu nữ xinh đẹp nơi bản làng người Di ở Lương Sơn đang vui vẻ vô tư múa hát giữa phong cảnh nước biếc hoa vàng. Khi họ tung mở tà váy rộng rực rỡ như cầu vồng thì những chiếc váy trông tựa những cánh bướm lộng lẫy rập rờn bay múa, khi họ xoay vòng lại hóa thành cả biển hoa đang nở rộ.

Những ai từng xem vở múa dân tộc Di của Shen Yun chắc hẳn đều khó quên bộ trang phục rực rỡ sắc màu, mang đậm bản sắc dân tộc ấy. Đặc biệt là chiếc váy xếp ly sặc sỡ trông vô cùng nổi bật. Bộ sưu tập trang sức mới nhất của Shen Yun Collections mang tên “Di vận” (vẻ đẹp người Di) cũng chính là lấy cảm hứng từ sự uyển chuyển và đa sắc màu của những chiếc váy xếp ly khi múa.

Người Di là một dân tộc cổ xưa có lịch sử lâu đời, hiện nay có khoảng chín triệu dân, là dân tộc thiểu số lớn thứ bảy ở Trung Quốc. Họ sinh sống chủ yếu tại khu vực tây nam Trung Quốc, ở ba tỉnh Vân Nam, Tứ Xuyên, Quý Châu và các vùng lân cận. Rất nhiều người Di cư trú tại những vùng núi xa xôi hẻo lánh, tương đối tách biệt với thế giới bên ngoài, nhờ đó mà nền văn hóa truyền thống vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn, bao gồm từ phong tục, ngôn ngữ cho đến trang phục.

Trong nền văn hóa cổ xưa của người Di nơi nào cũng in đậm dấu ấn “Thần truyền”, với lịch sử xa xưa và trí tuệ thâm sâu khiến người ta phải kinh ngạc. Chẳng hạn trong bản sử thi truyền đời của người Di mang tên “Lặc Nga Đặc Y” kể rằng tổ tiên loài người đến từ thần giới, vì muốn cứu lấy quê nhà trên trời mà hạ phàm và trải qua ma nạn. Trong đó Trái Đất được miêu tả là nơi có “bảy châu lục và năm đại dương”, chứng tỏ từ mấy ngàn năm trước người Di đã có hiểu biết về toàn cảnh địa cầu.

Sách cổ “Vật thủy kỷ lược” của họ ghi chép rằng vũ trụ từ hỗn độn sản sinh ra hai luồng khí thanh - trọc, rồi hình thành hai nguyên tố vật chất gọi là “Ai Phổ” tượng trưng cho Trời Cha và Đất Mẹ, Mặt Trời và Mặt Trăng, Âm và Dương, từ đó vạn vật được sinh sôi. Biểu tượng của hai chủng vật chất này là hai con trùng đen - trắng xoắn lấy nhau, trông giống hệt đồ hình Thái Cực âm dương của người Hán mà chúng ta đã quen thuộc.

Cổ thư “Na sử” của người Di còn vẽ và ghi lại quỹ đạo chuyển động của chín hành tinh. Những kinh sử khác của người Di cũng ghi chép về Hà đồ, Lạc thư, phân loại các chủng người thượng cổ, trận đại hồng thủy… cùng nhiều hiện tượng và lịch sử vốn được con người hiện đại xem là thần thoại.

Những ký ức xa xưa có từ thuở khai thiên lập địa ấy đã được đời đời truyền lại thông qua sử sách, chuyện kể, ca dao và cả nghệ thuật, truyền cho đến tận hôm nay. Và trang phục của người Di cũng là một phương tiện lưu giữ nền văn hóa cổ đó. Dân tộc Di có nhiều phân nhánh khác nhau, phân bố rộng khắp, vì thế trang phục cũng rất đa dạng, có đến gần trăm kiểu khác biệt, mỗi vùng một sắc thái. Bởi vậy phục sức của người Di vô cùng phong phú và rực rỡ, là một hệ thống khá phức tạp.

Phụ nữ người Di thường mặc áo vạt chéo về bên phải, có viền hoặc thêu hoa, kết hợp với váy xếp ly rộng, hoặc quần dài có viền hoa to bản, đầu đội khăn vuông quấn thành mũ. Dù là với viền thêu, vạt váy hay khăn quấn đầu, các cô gái trẻ người Di đều ưa chuộng những gam màu tươi sáng, rực rỡ, có tính tương phản mạnh như đỏ, trắng, xanh lam, vàng, hồng. Phụ nữ trung niên lại chọn các màu trang nhã hơn như xanh da trời, xanh lục, tím, xanh dương đậm và trắng. Còn phụ nữ lớn tuổi thì chủ yếu dùng các màu xanh thẫm, lam, hoặc đen.

Thêu là bộ phận quan trọng trong trang phục người Di. Hầu như cô gái người Di nào cũng biết thêu thùa, và trên  phục của họ từ đầu đến chân đều có đủ loại hoa văn, đường kim tỉ mỉ, nhiều kỹ pháp khác nhau. Chất lượng và hoa văn thêu phản ánh sự khéo léo và gu thẩm mỹ của chủ nhân y phục. Những mẫu hoa văn truyền thống gồm rồng, phượng, thọ, muông thú, hoa lá, ngoài ra còn có phù hiệu chữ vạn 卍 của Phật gia và đồ hình thái cực của Đạo gia. Do kỹ thuật tinh xảo và phức tạp, một bộ trang phục của phụ nữ Di thường phải mất đến một hoặc hai năm để hoàn thành. Ngày nay, các sản phẩm thêu tay Di được xem như tác phẩm thủ công mỹ nghệ rất được người hiện đại yêu chuộng, lại có giá trị cao.

Trang sức lấy cảm hứng từ váy xếp ly dân tộc Di

Chiếc váy xếp ly - như đã được nhắc đến trước đó - là điểm nhấn nổi bật nhất trong trang phục dân tộc Di. Váy xếp ly thường được ghép từ ba mảnh vải trở lên với màu sắc tương phản mạnh. Phần trên cùng là cạp váy, ở giữa là ống váy, phía dưới là tà váy xòe rộng, các lớp đều có nếp gấp, đặc biệt phần gấu váy rất rộng, gấp nhiều nếp. Khi di chuyển, tà váy bồng bềnh uyển chuyển, lúc múa thì xòe ra tựa hoa nở rực rỡ.

Trang phục của người Di với màu sắc rực rỡ, tươi sáng, đường thêu tinh mỹ, cùng kiểu dáng được lưu truyền qua nhiều thế hệ đã phản ánh trọn vẹn sự thông tuệ, chất phác, nhiệt thành, lương thiện, cũng như tinh thần gìn giữ văn hóa và tín ngưỡng của dân tộc cổ này. Trong thời đại hiện đại hóa, vật chất hóa, phương Tây hóa hôm nay thì người Di, điệu múa Di và trang phục Di như mở ra một cánh cửa thời gian, đưa chúng ta đến gần hơn với cảnh giới tươi đẹp thời thượng cổ khi mà thiên - nhân hợp nhất, con người sống vui vẻ, hồn nhiên.

Tác giả: Michelle Guo

Nguồn: shenyuncollections.com